Ander ekonomiese bedrywighede wat tans beoefen word, sluit in sekere vertakkings van die toerismebedryf, o.m. gasteplase en Highgate, ‘n volstruisvertoonplaas.

Wat die geskiedenis van die N.G. Kerk in hierdie gebied betref, was daar as gevolg van die afgeleënheid daarvan en konflik tussen persoonlikhede van die begin af baie stampe en stote. Aanvanklik is die gebied bedien deur die N.G. Gemeente van Land van Waveren (die huidige Tulbagh)!

Sedert 1798, met die totstandkoming van die N.G. Gemeente Swellendam, het dit effens beter gegaan. Hoewel die meeste lidmate darem nou minstens een keer per jaar die geleentheid gehad het om persoonlik kontak met ‘n leraar te maak en met die sakramente bedien kon word, was die Kango- en Olifantsrivierwyk geleë feitlik aan aan die verste buitewyke van die Swellendamgemeente en was die situasie dus steeds baie onbevredigend.

In 1845 is verdere vordering gemaak met die verdeling van die geestelike bediening van die huidige Oudtshoorngebied tussen die N.G. Gemeentes van George en Mosselbaai (wat albei intussen tot stand gekom het).

Met die oprigting van ‘n kerkgebou langs die Grobbelaarsrivier (die kerkgebou van die huidige Moedergemeente in Oudtshoorn) gedurende 1838 – 1839, is nog ‘n groot tree gegee op die gebied van geestelike bearbeiding van die inwoners van hierdie deel van die Klein Karoo. Uiteindelik het ‘n onafhanklike N.G. Gemeente in Oktober 1853 in Oudtshoorn tot stand gekom, hoewel daar aanvanklik nie ‘n voltydse leraar aangestel is nie.

As gevolg van die stadige vervoermiddels wat destyds beskikbaar was en die toename in lidmaatgetalle in die distrik, insluitend die Armoedstreek, was gereelde kerkbywoning en bevredigende bediening van lidmate egter steeds nie na wense nie.

Aanvanklik het die Kerkraad die aanbod van die hand gewys, maar dit uiteindelik wel in 1910 aanvaar. In dieselfde jaar is die hoeksteen van die kerkgebou gelê.

Die kerkgebou is toe in 1911 voltooi. Die kerkklok is geskenk deur O.J. Fourie en eggenote.

Die kerkgebou is op 18 Februarie 1911 ingewy as die N.G. Kerk Armoed Dorp. By die geleentheid is die transportakte vir die perseel aan die Kerkraad van die N.G. Gemeente Oudtshoorn oorhandig.

Die Armoedwyk het daarna aansoek gedoen om afstigting, maar ook dit het teenkanting ontvang. Gedurende 1921 het die Kerkraad van die N.G. Gemeente Oudtshoorn, egter uiteindelik toegestem dat die Armoedwyk kon afstig en op 29 November 1921 het die Nederduitse Gereformeerde Gemeente van Volmoed tot stand gekom, ‘n volle eeu gelede!

• Volmoed se kerkgebou is in die vorm van ‘n kruis gebou, soos baie groot katedrale en ander kerkgeboue in Europa en in Suid-Afrika, insluitend die kerkgebou van die N.G. Moedergemeente Oudtshoorn.
• As gevolg van ‘n tekort aan water in die streek, en spesifiek waar die kerkgebou geleë is, is daar destyds besluit om ‘n vetplanttuin met vetplante uit die omgewing op die kerkperseel aan te lê. Die resultaat van daardie wyse besluit is vandag steeds daar om bewonder en geniet te word!
• Aanvanklik was daar, tesame met die leraar, vier ouderlinge en vier diakens op die Kerkraad.
• ‘n Nasaat van W.G. Olivier, ‘n agterkleinseun, Anton Olivier, is steeds ‘n lidmaat van die Gemeente.
• Ten tye van die oprigting van die kerkgebou is daar ook op W.G. Olivier se grond aanliggend tot die kerkperseel erwe uitgemeet met die oog op die totstandkoming van ‘n dorp. Hoewel daar op sommige erwe huise gebou is, is die ideaal van ‘n volwaardige dorp nooit verwesenlik nie, onder meer as gevolg van die ineenstorting van die volstruisbedryf kort daarna asook ‘n gebrek aan voldoende bruikbare water.
• Die eerste pastorie is in 1913 op ‘n deel van die kerkperseel aan die westekant van die kerkgebou opgerig deur R.B. Esterhuizen en sy seun, Leenderd. Dit is later o.m. as koshuis vir skoolkinders gebruik en daarna as privaatwoning.
• Die huidige pastorie en kerksaalkompleks is later in die twintigste eeu in gebruik geneem.
• As gevolg van stadige vervoermiddels was dit makliker vir een of net ‘n paar persone om te reis en gevolglik is kerkdienste, ook na die totstandkoming van die Gemeente, gereeld in die meer afgeleë streke van die Gemeente se bedieningsgebied gehou, bv. in Moerasrivier, Kandelaarsrivier, Paardebond (oftewel Perrebond) en Slangrivier. Baie van die jonger lidmate en mense wat nog nie lank hier woon nie, was nog nie eens by al die plekke nie of weet selfs nie eens van al die plekke nie!
• Die kerkorrel is in 1959, 48 jaar na die inwyding van die kerkgebou, geïnstalleer
• Die kerkgebou is verklaar tot Nasionale Gedenkwaardigheid.
• Gedurende 2003 is die kerkgebou, wat toe al ernstige restourasiewerk vereis het, tot sy vorige glorie gerestoureer. Twee ouderlinge van die Kerkraad, M.P. du Toit (Thys) en H.O. Schoeman (Hein), het hierdie omvangryke taak onderneem en binne sewe maande afgehandel.
• Ten spyte van vals inligting wat in hierdie verband versprei word, ook op die internet, was die N.G. Gemeente Volmoed se kerkgebou tot op hede nog nooit te koop nie.

In die jare voor afstigting is die Armoedwyk van die N.G. Gemeente Oudtshoorn, bedien deur di. S.P. Helm, J.G. Muller en Koos Snyman.

Deur die loop van die eeu sedert afstigting is die N.G. Gemeente Volmoed, bedien deur die volgende leraars:

• A.H. Stander: 3 Junie 1922 – 16 Maart 1931 (8 jaar en 9 maande). Hy sterf in 1959.
• J.J.M. Calitz: 23 Mei 1931 – 15 Oktober 1944 (13 jaar en 5 maande). Hy sterf op 11 Januarie 1965. 
• W. Fullard: 4 Maart 1945 – 29 Januarie 1949 (3 jaar en 10 maande). Hy sterf in 2004.
• B. Alheit: 15 Mei 1949 – 27 November 1955 (6 jaar en 6 maande). Hy emeriteer hier en sterf op 8 April 1964.
• W.F. Liebenberg 25 Maart 1956 – 26 September 1958 en weer van 26 Augustus 1967 – 4 Februarie 1973 (8 jaar altesaam). Hy aanvaar beide keer ‘n beroep na die N.G. Gemeente Oudtshoorn-Noord. Hy emeriteer in 1988 in Oudtshoorn-Noord en sterf op 2 Maart 1997.
• L.P. Du Preez: 6 Desember 1958 – 31 Maart 1963 (4 jaar en 3 maande). Hy sterf op 18 Maart 2021.
• C.W.I. Pistorius: 11 April 1964 – 25 April 1967 (3 jaar). Hy sterf na ‘n lang siekbed op 25 April 1967, kort voor sy 65ste verjaardag en emeritaat.
• N.J. Burden: 8 Desember 1973 – 5 September 2004 (30 jaar en 9 maande). Hy emeriteer hier. Ds. Nico Burden woon tans in die Rotariëraftree-oord, Oudtshoorn.
• B.S. Griebenow: April 2005 – Augustus 2009 (4 jaar en 4 maande).
• E.J. Smith: 4 Oktober 2009 – 25 Desember 2014 (5 jaar en 2 maande). Ds. Evert Smith woon tans Millenniumpark, Oudtshoorn
• A. Fourie: Sedert 1 Maart 2015 (6 jaar en 9 maande tot op hede).

Sedert Augustus 2009 het die Gemeente nie meer ‘n predikant wat op ‘n permanente basis aangestel word nie, maar word predikante kontraktueel vir vaste termyne aangestel. Dit was die geval met ds. Evert Smith en is tans die geval met ds. André Fourie.

Die Gemeente word bedien in ses wyke: Kandelaarsrivier, Rooistraat, Muldersbank (saam met die gebied bekend as die Dorp), Armoed-Noord (saam met die gebied bekend as die Eiland), Paardebond en Moerasrivier. Die Kerkraad is veronderstel om te bestaan uit die dienende predikant en ‘n ouderling en ‘n diaken wat verkies word vir elke wyk. Weens dalende lidmaatgetalle in veral sommige wyke is dit egter deesdae nie altyd moontlik om ‘n ouderling en diaken vir elke wyk te verkies nie.

Hoewel dit tradisioneel die gebruik was dat die dienende predikant ook dien as voorsitter van die Kerkraad, is daar in 2009 besluit dat die verkose kerkraadslede self verantwoordelikheid sal neem vir die bestuur van die Kerkraad en Gemeente. Die besluit het berus op die feit dat predikante voortaan op vastetermynkontrakte aangestel sou word en dat druk op hulle verlig behoort te word. Gevolglik word een van die ouderlinge sedertdien verkies tot voorsitter van die Kerkraad. Tans is die Voorsitter van die Kerkraad die Leierouderling, Johan van der Nest.

• Kwartaalikse wyksbyeenkomste.
• ‘n Reeks gebedsbyeenskomste aan die begin van elke jaar (Week van Gebed).
• Pinksterdienste.
• Sondagskool (Sondagoggende na die erediens, behalwe tydens skoolvakansies en Sondagskoolafnaweke).

Min lidmate bring maandeliks hulle dankoffers – tradisioneel bring hulle dit jaarliks tydens die dankfeeste van hulle wyke.

Soos reeds genoem, bestaan die gemeente uit ses wyke. Vroeër het elke wyk sy eie dankfees gehou en die wyke wat die verste van die kerksaalkompleks geleë is, nl. Moerasrivier en Paardebond, se dankfeeste is op persele binne die betrokke wyke gehou. A.g.v. dalende lidmaatgetalle is daar egter mettertyd besluit dat wyke twee-twee dankfeeste sou hou. So het die gebruik ontstaan dat Moerasrivier en Paardebond so sou saamwerk, en so ook Kandelaarsrivier en Armoed-Noord (insluitend die Eiland), en dan Rooistraat en Muldersbank (insluitend die Dorp).

Tans word daar egter net twee dankfeeste per jaar gehou en werk die wyke drie-drie saam in hierdie verband, nl. Kandelaarsrivier, Moerasrivier en Paardebond, en dan Rooistraat, Muldersbank (insluitend die Dorp) en Armoed-Noord (insluitend die Eiland). Elke dankfees is ‘n belewenis en dit is opmerklik hoe baie kinders van lidmate van ver “huis toe” kom om die geleenthede te ondersteun!

Om die Gemeente se koffers verder te styf, word daar ook jaarliks teen die einde van November ‘n funksie gehou waarna verwys word as die Vleisfees. Lidmate werk saam om heelwat slaggoed wat deur gemeentelede geskenk word, te bewerk en die vleisprodukte tydens ‘n basaar te verkoop. Dit word elke jaar goed ondersteun deur inwoners van Oudtshoorn, ander vriende en familie.

Tydens die maandelikse veilings wat deur Klein Karoo Bpk. by Kansaveilingkrale aangebied word, lewer gemeentelede dienste waarvoor die Gemeente vergoed word.

Ander fondsinsamelingsgeleenthede wat gereeld plaasvind indien boerderyomstandighede gunstig is, is die kollekteer en verkoop van lusernsaad en dagoudvolstruiskuikens.

Dit is verstommend wat ‘n klein groepie toegewyde vrouens vermag met baie min fondse en harde werk!

‘n Klompie voorbeelde van die meer onlangse ervarings in hierdie verband is die volgende:

• Groot droogtes gedurende die sestiger- en neëntigerjare van die vorige eeu en ook die afgelope jare.
• Geweldige oorstromings gedurende onder meer 1961, 1981, 1996 en 2006.
• Kongokoorsuitbraak in die neëntigerjare van die vorige eeu en periodieke uitbrake van New Castlesiekte (bv. in 2011/12) en voëlgriep.
• Die huidige Covid 19-pandemie.

Omdat feitlik al die lidmate uit die boerderygemeenskap kom en sulke rampe ‘n geweldig negatiewe impak op die inkomste van die boere het, ly die Gemeente se inkomste ook daaronder. Nog ‘n faktor wat bydra tot die druk wat in hierdie verband ondervind word, is dalende lidmaatgetalle, ‘n tendens wat ntuurlik nie uniek aan Volmoedgemeente is nie. Boonop word veral die toerismesektor in die gemeentegebied baie swaar getref deur die huidige Covid 19-pandemie.

Deur al hierdie rampe en ander tye van swaarkry heen kon die Gemeente egter strykdeur die onderskragende hand en genade van ons heilige en liefdevolle God ervaar en kan ons steeds saam met Habakuk sê:

Al sou die vyeboom nie bot nie
en daar geen druiwe aan die wingerde wees nie,
al sou die olyfoes misluk
en die lande geen oes lewer nie,
al sou daar geen kleinvee in die kampe meer wees nie
en die beeskrale sonder beeste wees,
nogtans sal ek jubel, sal ek juig in God, my Redder.
Habakuk 3: 17 & 18

Ons was net getroud (ek was maar 21 jaar oud) en op pad huis toe van wittebrood, toe gooi Hannes die blou Ford daar in Wes-Transvaal om. As gevolg daarvan kom ons toe eers in die vroeë more-ure van Saterdag, 5 Desember 1959 by die huis aan. Daardie selfde Saterdagmiddag word hy as diaken voorgestel in Volmoed. So, ek as jong, onervare meisie is sommer in die diep kant ingegooi. Van toe af was Hannes maar altyd twee jaar in en twee jaar uit die kerkraad. Vir die volgende 12 jaar moes ons vier keer doop terwyl hy in die diakensbank was.

Ons wyk was Muldersbank/Dorpsgebied en in daardie dae het daar blanke mense in elke ou huisie in Dorpsgebied gewoon. Vir die wat nie weet nie, dis die gebied rondom die kerkgebou. Een keer per jaar het ons by almal gaan kollekteer vir hul bydrae. Sommige lidmate het ons vriendelik ontvang en hul bydrae (hoe klein ookal) het reg gelê onder die kleedjie op die voorhuistafel. Ander het jou begroet met die woorde: “Hier kom die aasvoëls alweer”. Die aasvoëls het maar aangehou aas!

Een insident wat ek goed kan onthou is die volgende. Ds. Pistorius was leraar in die gemeente; hy was ‘n kort man. Hulle het vir hom ‘n bankie op die preekstoel gesit sodat hy beter bo-oor kon sien. Dit was die Sondag nagmaal en daar was ’n besoekende leraar, ek kan nie meer sy naam onthou nie. Hy het ook aan die nagmaalstafel gesit. Terwyl die diakens die wyn en brood uitdeel, staan ds. Pistorius agter die tafel terwyl die ander dominee langs hom sit. Hy wou seker die bord met broodjies nader skuif, maar terwyl hy ver oorbuk om dit te doen, sleep sy toga oor die wynbeker. Die volgende oomblik val dit om en die wyn mors alles op die vreemde predikant se kerkpak. Wat ‘n verleentheid vir ds. Pistorius! Ek het hom so jammer gekry. Ek hoop hulle kon daardie muskadelreuk uit sy pak klere kry!

‘n Ander insident was gedurende ds. Burden se tyd. Toe het ons die Sondagmôre nagmaal gehou, daarna vir so tien minute uitgegaan en dan weer ingegaan vir die dankseggings diens.
Gedurende die “pouse” het die koster die glasies verwyder, maar die houertjies het nog in die banke gebly. Die houertjie het ‘n “steeltjie” gehad met twee ronde openinge bo waarin die glasies geplaas is. Met die danksegging, sit mev. Burden en kroos net voor my in die bank. Gedurende die diens raak die kroos bietjie verveeld en begin speel met die houertjies. Hulle hou die houertjie aan sy “steeltjie” vas met die twee openinge voor die oë, nes ‘n outydse brilletjie. Hulle draai hulle om in die bank en so word die hele gemeente deur die brilletjies bekyk. Mamma is onbewus daarvan, want sy luister aandagtig wat Pappa preek. Was dit buite die kerk, sou jou lagspiere nie so geprikkel gewees het nie.

Volmoedgemeente het my gevorm en ek kan maar net ons Hemelse Vader daarvoor dank. Baie dankie vir almal wat my gehelp vorm het, baie al oorlede.

Baie geluk met die 100ste feesviering van die gemeente. Mag die gemeente vir baie jare nog kan voortbestaan en van krag tot krag gaan.

Die Here seën Volmoedgemeente!

Met baie liefde en groot waardering

Elsa Mulder

Anton was nog nie in die skool nie, maar hy het met ons saamgestap, my ma, my suster, Susan, en ek. Tydens die diens het hy op my ma se skoot aan die slaap geraak en sy moes hom huis toe abba.

Ek sal nooit die stem van ds. Alheit se vrou gedurende die Pinksterbidure vergeet nie. Sy het ‘n gorrel in haar stem gehad wat bo almal in die saal uitgestyg het. My ma moes my gereeld knyp omdat ek haar wou naboots. Die gebede was dikwels oor uitkoms teen droogtes wat nou nog steeds die boere se grootste nagmerrie is.

Die nou stofpaadjie teen die bultjie op na die kerksaal was veel makliker terug huis toe, veral vir my ma met Anton op haar rug.

Sondagskool

Sondagnamiddae, na ‘n hewige maaltyd, het die grootmense gaan slaap en ons kinders moes regmaak vir Sondagskool. In die Karoosomer, geskoen, gekous en gehoed, met die grondpad langs terwyl die stof en die son jou met mening aanval. Somtyds het Ludvick Olivier, van oorkant Moerasrivier, op pad na die kerksaal by ons aangesluit.

Oom Pietertjie het vir ons katikisasie gegee. As ek nou daaraan dink, voel ek steeds die warm son wat deur die venster van gekleurde glas skyn terwyl ons elkeen ons versie moes opsê. Uit rebelsheid het ek soms myne afgelees en gevoel dat ek oom Pietertjie uitoorlê… Nou met die terugkyk, besef ek dat hy eintlik gewen het deur my tienernukke te ignoreer. Nou wens ek dat ek vandag weer met hom kon gesels.

Die terugstap huis toe was veel makliker, want Pa en Ma het vir ons gewag. Ons het dan dorp toe gery, in die straat voor Browns Kafee geparkeer, ons “cones” in die kar geëet en die mense in die straat bekyk.

Ek is vandag baie trots daarop dat ek in Volmoed gebore is, grootgeword het, skoolgegaan het en in die kerk wat deur my familie gebou is, aangeneem is.